Dinler tarihi deyince ilahiyattan değil, her dine aynı mesafeden yaklaşan, tarafsız bir din tarihi okumasından bahsediyorum. Annemarie Schimmel’in Dinler tarihine giriş kitabı yalın ve derindir. Mircea Eliade sadece dinler tarihi değil ezoterik ve okülizm konularını da hatmetmiş, son derece iştah açıcı bir yazardır. Kaç yıl evvel okuduğum Karen Armstrong’un Tanrının Tarihi, akıcı ve öğreticidir. Daha spesifik zevkleriniz varsa Mısırlıların Ölüler kitabı gerçekten ilginçtir. Hristiyanlık tarihi konusunda çok zengin kaynaklar vardır ama işi bilimsel bir gözle okumak isteyenlere Sosyolog Rodney Stark’ı öneririm. Bir de dinler tarihini çalışırken dinsizliği, agnostisizm ve ateizmi irdelemeden olmaz, madalyonun öteki yüzüne bakmadan geçemem. İlk akla gelen isim Richard Dawkins’dir belki ama Alain de Botton’un Religion for Atheists (ateistler için din) kitabı da dinlerin dinsizler için nasıl güzellikler getirebileceğini anlatır.
Din tarihçileri Eski ahitin MÖ8 yy’da Hezekiah’nın hükmü esnasında Yahuda’da şekil almaya başladığını söylüyorlar. 6 yy’da Tevrat’ın 5. Kitabı olan Deuteronomy ve Hakimler Kitabının eklendiği biliniyor. Bundan sonraki 200 yılda Ortadoğu Pers hakimiyetine girene kadar Tevrat son şeklini alıyor. Hristiyanlığın ilk zamanları ve Aziz Pavlus’un Hristiyanlığı yayma çabasını anlatan Yeni Ahit 27 kitaptan mürekkep ve hepsi de ilk olarak Yunanca yazılmıştır. Pavlus’un mektupları büyük bir ihtimalle Aziz Pavlus ölmeden MS 50’de kiliseler arasında çoğaltılıp yayılmaya başlanmıştır. Sonuçta bugün bildiğimiz incil, kilise babalarının oylamaları ve kararları sonrası bugünkü şeklini alır.
Ama arkeolojik kazılarla ortaya çıkan yeni metinler İsa’nın hayatının farklı bir şekilde yazıldığını da ortaya çıkartır. Gnostik Gospeller olarak bilinin bu incillerden örnek verecek olursam: 1945’te Mısır’da bulunan Thomas Gospeli ve MS 120 cıvarında yazıldığına inanılan Philip Gospeli İsan’nın Maria Magdelen’le evlendiğini ima eder ya da İsa’nın kardeşlerinden bahseder. 1970 yılında keşfedilen Yehuda Gospelinin MS 280li yıllarda yazılmıştır. Burada da İsa’ya ihanet eden Yehuda ile aralarında geçen konuşmalar yer alır. Bu kitapların hiçbiri resmi incile dahil edilmemiştir fakat İsa’nın hayatına dair yeni okumalar getirirler.
Son Semavi din olan İslamiyet’e gelince…
Quran-i kerim İslam dininin ana kitabıdır ve Allah’ın kelamı olduğuna inanılır. Kuran kelimesi okunan şey ya da okumak anlamına gelir, kerim ise soylu, asil, cömert anlamlarının karşılığıdır. 114 sureden mürekkep Kuran-ı Kerim son kutsal kitap Kabul edilir. Hz. Muhammed’in okuma yazması olmadığı için yakınlarına dikte ettirdiği kuran ilk kez ilk halife Ebubekir zamanında, 632-34 arasında bir araya getirilir. Osman bin Affan döneminde de çoğaltılır. lk zamanlara ait metinlerin kemik, papyrus veya deri üzerine yazılarak saklanan Kur’an ayetlerinin ilk nüshaları bulunmamaktadır.Günümüze gelen en eski Kuran Yemen’de bulunan San’a elyazmalarının 578-669 yılları arasında yazıldığı düşünülmektedir. 9 yy’dan Bir başka Kuran Taşent’teki müzede sergilenmektedir.
Son olarak Zerdüştlerin kitabı olan Avesta’nın günümüze kalan en eski versiyonu Sassani İmparatorluğunun döneminde, MÖ 224-651 yılları arasında yazılmıştır. Bugün kaybolmuş olan bu kopya değil MÖ 1323 yılından kalmış olan bir kitaptır.
Bakara suresinde, Kuran-i kerim için “İşbu içinde kuşku olmayan kitaptır.” Der. Kuşkularınızı bir tarafa bırakıp dinleyebildiyseniz, ne ala. Kitapsız kalmayın.
